VĂN HÓA MƯỜNG: "NHẤT BI NHÌ VANG TAM THÀNG TỨ ĐỘNG"

          'Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động' là câu nói của người Mường được truyền từ đời này sang đời khác. Câu nói đó không chỉ ẩn ý xếp hạng lớn nhỏ, mà còn ý tứ nhắc về bộ lịch cổ với cách tính riêng biệt, đầy bí ẩn nhưng cũng rất chính xác của người Mường Bi.

          Theo Báo Hòa Bình, xưa kia cộng đồng người Mường ở Hòa Bình được chia thành 4 vùng Mường là Mường Bi (nay là huyện Tân Lạc), Mường Vang (nay là huyện Lạc Sơn), Mường Thàng (nay là huyện Cao Phong), Mường Động (nay là huyện Kim Bôi).

Mường Bi nổi tiếng với bộ lịch Đoi.

          Do địa bàn sinh sống của người Mường khá gần gũi với người Kinh, ở gần các trung tâm lớn và bằng phẳng, thuận tiện cho việc giao thương, đi lại nên đã có sự ảnh hưởng mạnh mẽ đến văn hóa Mường.

          Trong các Mường thì Mường Bi được coi là Mường lớn nhất. Tại Mường Bi, người ta còn thấy lưu lại khá nhiều giá trị văn hoá cổ của người Mường. Một trong những giá trị văn hoá đặc sắc là nơi còn nhiều người dân lưu giữ được lịch Đoi và cách xem lịch Đoi. Được biết, lịch đoi là bộ lịch cổ xưa nhất của người Mường.

          Tiếp đó trong 4 Mường là Mường Vang nay thuộc huyện Lạc Sơn, tính đến năm 2014 tại đây có gần 14 vạn người với trên 90% là đồng bào dân tộc Mường sinh sống. 

          Giờ đây cuộc sống người dân Mường Vang đã có nhiều thay đổi, nhiều ngôi nhà cao tầng mọc lên ở thị trấn huyện lỵ, các phương tiện ô tô, xe máy, ti vi, internet có mặt khắp các bản mường. Nhưng phần lớn bà con nơi đây vẫn ở ngôi nhà sàn cổ truyền; giờ gỗ rừng khan hiếm thì bà con đúc cột bê tông dựng nhà sàn kiểu mới khang trang, sạch đẹp và vẫn lưu giữ nét cổ truyền, dẫn theo Tin tức du lịch trực tuyến.

          Xuân về khắp các bản Mường Thàng lại ngân vang tiếng chiêng báo hiệu lễ hội khai mùa, cầu chúc một năm mưa thuận gió hòa, nông dân sản xuất thành công, nhà nhà no ấm, xóm làng bình yên.

Văn hóa sinh hoạt cộng đồng trên ngôi nhà sàn luôn được người Mường Vang lưu giữ và trân trọng. 

          Mường Thàng còn biết đến với câu chuyện về ngôi mộ đá bí ẩn chưa được giải mã cùng 12 bông hoa bằng vàng được chôn cùng.

          Xã Vĩnh Đồng (huyện Kim Bôi) ngày nay là trung tâm của Mường Động trước kia.

          Nơi đây nổi tiếng với lễ hội đình Chiềng Động, nhưng mới được khôi phục từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước và đến nay trở thành lễ hội lớn của cả vùng Mường Động mỗi dịp xuân về. Lễ hội nhằm tưởng nhớ công đức của ba vị vua (vua cha, vua bà, vua con, tức hai vợ chồng vua Hùng và con trai của vua Hùng) và ông Đinh Công Chinh – Thành hoàng làng.

Hàng nghìn người đổ về tham dự lễ hội Mường Động

          Tại Mường Động có một dòng họ quan lang, lang ở Chiềng Động là người hoàng tộc, được ban tước hiệu “Phó vương một đời và làm vua xứ Mường 10 đời”. Tuy vậy, cho đến giờ vẫn còn những câu chuyện ít biết về dòng dõi quan lang nổi tiếng ở vùng Mường Động này.